Ихтимал… бесплатное чтение
ЭЧТӘЛЕК
Ихтимал (повесть)
Туең котлы булсын, сөйгәнем.(хикәя)
Күренмәс-кала кыйссасы (хикәя)
Ихтимал
Бәлки, шулай булыр,бәлки, башкачарак.
Күпкә алданрак булуы да ихтимал яки бераз соңрак.
Бөтенләй булмаска да мөмкин.
00111122…12011021… Бу цифрлардан тәмам туйды Төхфәт, гаҗиз булды. Йокымсырап кына китә, күз алдында шулар сикерешә. Сикерәләр, бииләр дә, билгеле бер тәртип белән тезелеп, саннар ясап куялар. Араларына нокталар да килеп кысыла. 21012101… 21.01.2101. Нәрсә бу, ни аңлата?..
Киләсе җомга көн датасы бит бу! Хәзер инде төнге икеләр тирәседер, чәршәмбе башланды дигән сүз, ике тәүлектән кимрәк вакыт калып бара. Нигә гел шул саннар биешә күз алдында, нигә Төхфәткә төн йокысы бирмиләр? Нәрсәдер буламы ул көнне, декабрьдә күргән теге төшләр белән бәйлеме? Шулаймы? Булыр да, үз гомерендә моңа кадәр бары тик бер тапкыр төш күргән Төхфәт бу юлы атна буе төш күрде бит. Җиде көн, дөресрәге, җиде төн рәттән. Әле җитмәсә, бу төшләр бер-берсе белән бәйләнешле кебек.
Йоклый алмыйча аптыраган Төхфәт торып утырды. Үрелеп кенә өстәл лампасын кабызмакчы иде, ул кабынмады. Төхфәт көлемсерәп куйды: төшләрдә бу турыда хәбәр булмаган иде кебек. Ярый, очраклы хәлдер. Ул тәрәзә төбендәге лампаны алып, өстәлгә куйды да кабызып җибәрде. Монысы яна инде, монысы җәй буе кояштан энергия җыеп утырган, шуннан бирле кабызылмаган лампа. Төхфәт кулына каләм алды, бер битенә дә бернәрсә дә язылмаган калын дәфтәрен ачты. Бу дәфтәргә егерме ел бар инде, мөгаен, күбрәктер дә. Каләм тотмаганга да шулай. Ә ни ихтыяҗ аны тотарга! Телекомп һәрчак кулда, кирәк булса – кесәдә, кирәксә – өстәлдә. Шунда язасың да, сызасың да, шуннан гына укыйсың да. Төхфәтнең әби-бабаларының телефон, телевизор, компьютер дигән нәрсәләре аерым-аерым да булган әле. Төхфәтнең әнисе дә мәктәп елларында кулланган. Ә менә алтмышынчы елларда телекомп дигән җайланма чыгара башлагач, әкренләп шуңа күчеп беткәннәр. Җайлы нәрсә ул. Үзе компьютер кебек зур, үзе телефон кебек кечкенә. Зурайтып җәеп стенага элеп куясың да, диванга сузылып ятып, кино карыйсың – телевизор. Түшәмгә беркетсәң дә була. Дүрткә бөкләп, форматын үзгәртәсең дә өстәлгә куясың – компьютер, теләгән эшеңне эшлә. Берәр кая җыена башласаң, кеп-кечкенә футлярга сыярлык итеп калдырасың да, кесәңә яисә сумкаңа салып, үзең белән аласың – телефон. Үзеңнән калдыру һич ярамый: бөтен дөнья шунда. Кемнәр беләндер сөйләшергә кирәк булса да, яңалыкларны карап алырга, роботларга эш кушарга кирәк булса да, телекомпсыз булмый.
Шулай. 33 яшен тутырган Төхфәтнең гомере шул телекомп белән, шуның янәшәсендә бара. Дәфтәргә язуның кирәге бармы инде шулай булгач?! Төхфәтләр мәктәпкә дә биш кенә ел йөрделәр, калган биш елын өйдән торып кына укыдылар. Элеккедән килгән традиция дип, аларны каләм белән язарга мәктәптә өйрәттеләр. Ата-аналар арасында карышып маташучылар да булган әле: нигә кирәк, телекомп бар бит, балалар гомергә дә каләм тотып язып утырмас, диючеләр. Әмма мәктәп мәктәп инде ул, өйрәттеләр. Төхфәт үзе матур гына яза иде. Карт әбекәе Гөлзирә гел әйтә торды, өйрән, улым, комачауламас, борынгылардан килгән нәрсәләр һәрчак файдага була ул, дип. Бу дәфтәрне дә шул әбисе бүләк иткән иде бугай әле. Кыйбатлы нәрсә ул хәзер. Андый дәфтәр-каләмнәрнең хаҗәте бик булмагач, аларны артык күп чыгармыйлар, тышлыкларын да бик зиннәтләп эшлиләр. Кеше бүләккә-мазарга алгалый.
Бүләк дәфтәр белән үзе алган каләмне тотып, Төхфәт өстәл янына килеп утырды. Язып карарга булды. Нурания әбисе башта ук әйткән иде аңа: “Язып куй әле төшеңне, тикмәгә түгел бу”, – дигән иде. Шул вакытта ук кирәк булган. Хәзер бераз онытылмадылар микән?
Төхфәтнең дәфтәреннән.
2100 елның декабрь аенда мин җиде төш күрдем, җиде төн рәттән. Моңа кадәр бары бер тапкыр төш күргәнем бар иде. Бик күптән булган хәл инде, әле миңа тугыз яшь кенә булган ул вакытта – ә мин ул төшне һаман хәтерлим. Бик рәхәт булган иде шул. 2076 елның җәе иде (миңа тугыз яшь тулып җитмәгән дә булган икән әле). Карт бабакай Вакыйфка сиксән биш тулды. Әбиемнең әтисе ул Вакыйф бабай, әни аңа бабай дип эндәшә, мин бабакай дип йөртәм. Әни белән әби бабакайга нәрсә бүләк итик дип баш ваталар. “Мине Байсуга алып кайтыгыз әле, балалар. Шунда ике-өч көн торып килсәм, иң зур бүләк шул булыр иде”, – диде бабакай. Гаҗәп инде! Вакыйф бабакай әллә ничә тел белә, җитмеш яшенә кадәр тәрҗемәче булып эшләгән. Дөньяның нинди генә илләрендә булмаган ул! Ә хәзер менә якын гына юлга да үзе генә чыгып китми. Әнә хәзер ниндидер Байсу турында сөйләп утыра. Бүләк итеп шунда кайтуны сорагач, гадәти җир түгелдер инде ул…
Әнием табиб минем, эшеннән теләсә кайчан китеп йөри алмый. Шуңа күрә мондый бүләкне ясау бабакайның кызына – әбием Нураниягә калды. Әбигә ул вакытта 52 яшь, ул да эшли әле. Ул рестораннар хуҗасы. Әмма ул эшен күбрәк телекомптан гына алып бара. Аның аш-су осталары бөтен илгә танылган, чөнки алар – кешеләр. Хәзер күп җирдә ризыкны роботлар әзерләгән заманда, әбинең рестораннарында чын кешеләр пешерә. Өйгә китерергә заказлар булганда, илтеп бирүчеләре генә роботлар. Бу рестораннарда ясалма ит, ясалма он да кулланмыйлар. Шуңа күрә ашарга килүчеләр дә, заказ бирүчеләр дә күп. Әби ашчылар янына барып кайткалый, киңәш-күрсәтмәләрен бирә. Аның эше җайга салынган.
Без юлга чыктык. Вакыйф бабакай автолётта йөрергә яратмый, шуңа күрә гадәти автомобиль белән кайтабыз. Мин бабакайны аптыратам:
– Бабакай, Байсу еракмы?
– Ерак түгел, улым, 400 километрдан артыграк.
– Байсуда ямьлеме?
– Дөньядагы иң ямьле урыннарның берсе.
Бабакай дөньяның кайсы гына илендә булмады икән? Минем дә әти-әнием белән Венада, Прагада, тагын әллә нинди шәп шәһәрләрдә булганым бар. Үзебезнең Казан да бик матур. Байсу алардан ямьлерәк булып чыгамы?..
– Бабакай, Байсу нигә Байсу?
– Менә үзең күрерсең әле, улым. Кайтып җиткәч аңларсың. Аңламасаң, үзем сөйләрмен тагын.
– Казанга кайткачмы?
– Байсуга кайткач.
– Без Байсуга барабыз бит, кайтмыйбыз.
– Кайтабыз, улым…
Вакыйф бабакай бик дулкынлана иде. Тулып җитмәгән тугыз яшьлек акылым белән мин моны ул чакта аңлап бетермәсәм дә, күңелем белән тоеп бардым. Әби нәрсәләр кичергәндер, анысын белмим. Ул да бәләкәй чакта Байсуда берничә тапкыр булган икән. Аңа күз салгалап алам: машинаның команда кнопкаларына төрткәләп, телекомпын караштырып бара.
Байсуга килеп җиттек. Кайтып.
– Өч сәгатькә якын килдек, – диде әби.
– Элек биш сәгать чамасы кайта торган идек, – диде Вакыйф бабакай.
Әби телекомпына карап алды да:
– Мөсафирханә бар икән, – диде. – Хәзер шунда барабыз.
Ике катлы агач йорт янына килеп туктадык. Машинадан чыккач, мин аптырап калдым.
– Бабакай, ә Байсу кайда соң?
– Байсуда басып торасың, улым.
Мин аяк астына карап алдым. Анда – ямь-яшел чирәм. Бабакай кулларын як-якка җәеп җибәрде, елмайды, күзлеген салып, күзләрен сөрткәләде.
– Син иң ямьле җир дигән идең! – дидем мин, еламсырап.
– Күрерсең син аның ямен, балакаем, аңларсың. Бүген, иртәгә күрерсең. Бәлки, соңрак аңларсың.
Мөсафирханәнгә кереп урнаштык, юындык, ашап алдык.
– Ятып ял итик бераз, – диде әби.
– Юк, кызым, йөреп кайтабыз. Төхфәт белән без чыгабыз, син үзең кара.
– Ярый алайса, әти. Сез барыгыз. Мин монда ял итеп алыймчы.
Әби, телекомпын тотып, диванда утырып калды. Без бабакай белән чыгып киттек.
Әллә нинди урыннарда йөрдек. Минем паркларда булганым, шәһәр яны күлләрен күргәнем бар иде. Әмма мондый бай табигатьне мин беренче мәртәбә күрәм. Вакыйф бабакай агачлыкларны, сулыкларны атамалары белән әйтеп йөрде, үзенең бәләкәй чакларын сөйләде. Монда күлләр күп икән, инеш тә бар, Чулман да ерак түгел. Бабакайлар аны Кама дип кенә йөрткәннәр. Бабакай Казанда туып үссә дә, җәйләрен Байсуда үткәрә торган булган, кыш көннәрендә дә кайткалаганнар. Бәләкәй чакта балыкка йөргәннәрен дә сөйләде. Ул вакытта Байсу зур авыл булган икән, әллә ничә урамлы. Хәзер монда бер-берсеннән шактый ерак утырган унлап йорт күренә. Аның да берсе – теге мөсафирханә. Әнә шул көнне шул мөсафирханәдә күрдем инде мин беренче төшемне: атка атланып, Байсуның кыр-болыннарында чаптырып йөрдем.
Иртән бабакайга:
– Мин атка атланып йөрдем бит. Ап-ак ат, синең чәчләрең сыман, – дидем.
Бабакай көлеп куйды.
– Чәчләрем чем-кара иде. Хәзер чал алар, картайганлыктан. Ә ат ак булгандыр, тумыштан шундый төстә. Шәп төш күргәнсең син, улым.
Вакыйф бабакайга ул вакытта сиксән биш яшь иде. Туксан бишкә кадәр яшәде әле ул, Байсуга да тагын бер кайтып килгән, туксан яше тулганда. Анысында әби белән түгел, кече оныгы – әнинең сеңлесе Зөһрә апа белән кайтканнар. Минем урын да Зөһрә апаның улы Сәйдәр энекәшкә эләккән. Ә мин ул вакытта Австралиядә идем, Нурания әби һәм Җәмил бабай белән. Вакыйф бабакайның Байсуга барасын, юк, барасын түгел, кайтасын белгән булсам, бернинди Австралияләргә китмәгән була идем… Хәзер шулай уйлыйм.
Ә теге атта чабып йөргән төштән соң бүтән төш күрмәдем мин. 2100 елның декабре җиткәнче. Егерме дүрт елдан артык. Ә менә быел җиде төн рәттән төш күрдем. Быелмы, әллә былтыр дип язасымы? Әле ике-өч атна гына үтте инде дә, хәзер бит 2101 ел. Яңа ел башланды, минем теге җиде төш былтырда калды, былтырда гына түгел, ә узган гасырда. Егерме икенче гасырга кердек.
Каләм тотып күнекмәгән кул арып та китте. Вакыт та шактый үтте бугай. Төхфәт язуыннан туктап, каләмен куйды. Сәгать 3.45 икән. Сәгатенең уң ягындагы сенсорга бармагын тидереп алды. Төхфәт янына Оста килеп керде: “Хәерле иртә! Әзерлимме, нәрсәләр кертим?” Оста – робот, өй хезмәтчесе. Төхфәт аны үзе ясады. Университетта укуын тәмамлаганда, диплом эше итеп ясаган иде. Менә шуннан бирле, ягъни инде ун елдан артык, Оста Төхфәткә ашарга әзерли, өендә тәртип һәм чисталык булуны тәэмин итә. Төхфәт иртәнгесен һәм көндезгесен өйдә ашый. Кичен күбрәк әбисе ресторанына йөри. Хәер, хәзер ресторан Зөһрә апасыныкы инде, әбисе ял итә. Әтисе – Төхфәтнең Вакыйф бабакае – вафат булгач, Нурания әби рестораннарын кече кызы Зөһрәгә тапшырды, йортын олы кызы Әкълимәгә калдырды. Бу йортка Әкълимәнең улы Төхфәт күчеп яши башлады. Бабакае үлгәндә, Төхфәткә 19 яшь иде, бу йортка ул бер елдан соң күчеп килде. Университетны да шушыннан укып тәмамлады, Останы да шушында ясады.
Ә Нурания әби үзенең туган йортына – Вакыйф бабай фатирына күчеп китте. Моңа сәерсенделәр, әлбәттә. Әмма Нураниягә сүз әйтүче булмады. Ә аның үз планнары, ниятләре бар иде: әле Вакыйф бабакайдан гына түгел, ә аның әнисеннән – Нурания әбинең әбисе Әлфинурдан ук калган бик бай китапханә бар. Анда кызыклы кулъязмалар да шактый ди, гомер буе компьютер, телекомп белән эшләгән Нурания калган гомерен шул китапларга, язмаларга багышларга булды. Моның нигә кирәклеген аңлаучы гына әлегә юк иде…
Остага иртәнге ашка яшелчә салаты ясарга, дөге боткасы һәм кофе пешерергә кушты да Төхфәт душка кереп китте. Аның һәр көне шулай башлана. Ә ул юынып чыгуга, Оста ашны әзерләп куйган була.
Ярты сәгатьтән Төхфәт, каләмен-дәфтәрен тотып, яңадан өстәл артында утыра иде инде.
Төхфәтнең дәфтәреннән.
2100 елның 15нче декабрендә, чәршәмбе көн күргән төшем.
Мин телекомпны кабыздым да почтаны ачтым. Анда хат килгән, тик кемнән икәнен һич аңлап булмый. Хатта бары тик бер шигырь:
“Байсу күлләрендә аккошлар күп,
Казлар йөзми никтер инештә.
Ә бит
Авыл янындагы инешләргә
Каз-үрдәкләр йөзү килешә.
Байсу яннарында шул ук урман,
Шул ук кырлар, яшел болыннар.
Әмма
Уйнамый шул чабып болыннарда
Ак бәкәлле шаян колыннар.
Казлар йөзсен дисәң инешендә,
Уйнасыннар дисәң колыннар,
Әйдә,
Кайт әле син Байсу якларына
Һәм тормышны ал син кулыңа.
Шигырьнең язылу көне – 20.04.2021”.
Мин шушы хатны укыдым да аптырап утыра идем, Вакыйф бабакай тавышын ишеттем:
– Озакламый тормышлар шактый үзгәрер. Борчылучылар, кайгыручылар, дөнья беткәндәй кыланучылар күп булыр. Әмма дөнья бетмәс, улым. Бу шигырь сиңа киңәш ул.
Мин әлеге хатны электрон почтадан алып телекомпта саклап куйдым һәм… уянып киттем.
Төхфәт ул иртәне яхшы хәтерли. Уянуга, тиз генә телекомпын кабызып, почтаны карады. Анда әлеге хат юк иде, әлбәттә. Хәтерендә калган шигырьне тиз-тиз генә җыеп бастырып куйды Төхфәт. Шулкадәр ачык итеп хәтерләвенә үзе дә гаҗәпләнде.
Кичкә таба Төхфәт әбисе янына китте. Вакыйф бабакайның фатирына күчкәннән бирле, Нурания әби телекомптан озын-озак сөйләшергә яратмый. Исән-саулыгын белдерә дә бетте-китте. Киңәшләшәсең, озаклабрак сөйләшәсең килә икән – рәхим ит, кил, кунак та булырсың, сөйләшерсең дә.
Төхфәт килеп кергәндә, әбисе китаплар, альбомнар актарып утыра иде. Оныгын сөенеп каршылады. Тиз генә кухняга чыгып, табын хәстәрләде. Төхфәт кайчандыр аңа Остага охшатып ясаган бер роботын бүләк итмәкче булган иде, әбисе алмады. Үзем әзерлим, өйдәге эшемне үзем эшлим, диде.
Әбисенең тәмле чәен эчә-эчә, Төхфәт гаҗәеп төшен дә сөйләп бирде. Шуны сөйләргә килгән иде дә бит инде ул.
– Тикмәгә түгел бу, улым. Язып куй әле син моны. Оныта күрмә. Үземә дә әллә нинди төшләр кергәли. Минеке картая бару билгеседер инде, бәлки. Шулай да исеңдә тот әле син моны…
Ул вакытта язып куймаган иде шул. Менә бүген яза инде, бөтенесен –җиде төшен дә. Алар эзлекле булып күз алдына килеп торалар.
Төхфәтнең дәфтәреннән.
16нчы декабрь, 2100 ел, пәнҗешәмбе иде. Бу көнне күргән төшем.
Ишегалдына чыксам, анда ат басып тора. Ап-ак ат! Бу бит теге – тугыз яшьлек чакта Байсуда күргән төшемдә мин атланып чапкан ат. “Атлан!” –дигән тавыш ишетелде. Вакыйф бабакай тавышы иде бу, әмма ул үзе күренмәде. Мин атка шулкадәр җәһәт-җитез атландым, үзем дә таң калдым. Бер мизгел эчендә ак атым мине ниндидер капка төбенә китереп җиткерде. Сикереп кенә төштем дә, капканы ачып, ишегалдына кердем. Әкият дисәң, әкият түгел, әмма мин ниндидер үткән заманга эләктем бугай. Җәй икән. Ишегалдына җигүле ат килеп керде, арбасына печән төялгән. Минем андыйларны элекке киноларда гына күргәнем бар иде. Өйалды ишеге ачылып, аннан тугыз-ун яшьләрдәге бер малай килеп чыкты.
– Кайттыңмы, бабай, печәнне өябезме?
– Атны тугарыйм әле, улым. Аннары карарбыз. Әле башта чәй эчеп алырбыздыр.
– Бабай, иртәгә минем туган көн. Килер микән бүген сәпит магазинга?
– Сатучы апаң әйтте бит, улым, заказ бирдек, диде. Килер.
– Аннары балыкка да сәпит белән генә йөрермен, әйеме, бабай.
– Йөрерсең, улым.
Бабасы атын тугарганда, малай аның янында бөтерелде. Мине күрүче дә юк. Ә үзем атланып килгән ак атны үзем дә күрмим.
Ул арада ишектән яшь кенә бер сөйкемле хатын-кыз чыкты.
– Әтәй, мичкә шәңгә тыктык. Ул пешкәнче, әйдә, тиз генә өеп атыйк бу печәнне. Мин лапас түбәсенә менәм, – диде дә, ниндидер таяк-киртәләрдән генә ясалган баскыч куеп, түбәгә менеп тә китте. Абзый кеше сәнәккә печәнне күпләп эләктереп, түбәгә ыргыта башлады. Малай исә арбадан ишеп төшереп тора. Бик тиз генә төгәлләп тә куйдылар. Мин үземнең эшлексезләнеп күзәтеп торуыма кыенсынгандай да булдым.
Киемнәрен каккалап, бакчаның койма баганасына беркетелгән юынгычта кулларын-битләрен юып, печәнчеләр өйгә кереп китте. Минем бакчаны карап чыгасым килде. И-и, мондагы матурлык! Чәчәкләр, агачлар, куаклар. Мин, әле өлгермәгән икәнен күреп торсам да, бер алма өзеп кабып карамакчы идем, капка ачылып китте дә аннан бер хатын-кыз башы күренде.
– Сәетхан абый, сез өйдәме? – дип кычкырды.
Ишектән теге малай йөгереп чыкты:
– Әллә килдеме, Зәйтүнә апа?
– Әйе, сиңа дигән велосипедны китерделәр. Килеп алырсыз, яме.
– Рәхмәт, рәхмәт! Хәзер әниемә әйтәм! – Малай уктай атылып кына кереп тә китте.
“Менә кызык, – дип уйлап куйдым мин. – Бер велосипед аркасында ниндидер ыгы-зыгы…”
Ул арада яныма ак атым килеп керде. “Атлан!” – дигән тавыш ишетелде тагын. Минем атлануым булды, атым мизгел эчендә үземнең ишегалдына кайтарып куйды. Болдырда Вакыйф бабакай утыра.
– Күрдеңме мине?
– Менә бит, күрәм инде.
– Юк, авылда дим, минем малай чакны күрдеңме?
– Бер малай күрдем шул.
– Һе, бер малай. Бер малай мин инде ул. Миңа ун яшь тулган чак, 2001 ел, беләсең килә. Син минем әнине дә, бабайны да күрдең. Без бәләкәй чакта авылга кайтып әнә шулайрак йөри идек. Ә сез… Син әзерлән… Аптырашта калып, дөнья беткәндәй кыланырлык булмасын аннары. Байсуга китәрсең, рәхәтләнеп яшәрсең.
Шул сүзләрдән соң Төхфәт уянып китте. Төн уртасы гына иде бугай. Йокыга китәргә теләп, әле күзләрен чытырдатып йомды, әле боргаланды, санап карады. Имеш, йоклый алмый ятсаң, күз алдына китереп, сарык санарга кирәк дигәнне ишеткәне бар иде Төхфәтнең. Алар бик күп булырга тиештер бит, йокыга киткәнче санар өчен. Төхфәт сарык итеннән әзерләнгән ризыкларны – пылау, шашлык, өчпочмак ишене бик яратса да, сарык фермасында булганы юк, тере сарыкларны күпләп күргәне юк, видеоязмаларда гына күргәне бар. Тагын телекомпны кабызып, интернеттан карасаң инде.
Төхфәт ул төнне шулай боргаланып озак яткач кына йокыга китә алды, иртәнгә таба гына. Ә иртән йокыдан торганда, башы чатнап авырта иде. Хәтта телекомпта эшләп утырасы да килмәде. Душ коенып чыгып, Оста әзерләгән иртәнге ризыкны ашагач, урамга чыгып китте. Кичкә кадәр йөрде, паркларга, скверларга керде. Әмма төштә күргән теге авылдагы бакча күз алдыннан китмәде. Күңелгә нидер җитми иде…
Бу көнне кичен Төхфәт, төш күрсәм ярар иде дигән фикер белән, йокларга иртәрәк тә ятты. Ятар алдыннан, тизрәк йокыга китү өчен, тынычландыра торган үләннәр кушылган чәй пешереп эчте. Хәтта бу эшне Остага да кушып тормады, үзе пешерде.
Төхфәтнең дәфтәреннән.
17нче декабрь, 2100 ел, җомга. Бу көнне күргән төшем.
Ишегалдына чыксам, аптырап киттем: теге малай велосипедына атланып басып тора. Кыш бит инде югыйсә.
– Утыр! –диде миңа.
– Кая?
– Сәпидкә, минем артка. Күрәсеңме, анда утыргыч бар? Утыргыч түгел инде ул, әйберләр куя торган урын, анда утырып йөрергә дә була. Ну курыкма инде, тиз бул!
Мин сәпиднең арткы утыргычына атландым да китеп тә бардык. Күпме барганбыздыр, белмим, әмма күз ачып йомганчы ук булмаса да, бик тиз булды. Нинди юллар буйлап бардык, кайлардан үттек – берсенә дә игътибар итмәдем, әллә бөтенләй күрмәдем дә инде?
Капка төбенә килеп туктауга, теге малай да, велосипед та юкка чыкты. Берүзем калдым.
…Кышкы кич. Караңгы түгел, багана башында ут янып тора. Капка төбе, ишегалды әйбәтләп көрәлгән, койма буйларына көрт өелгән. Өйалдына керә торган ишек янына себерке сөяп куелган, ниндидер кош канаты да ята. Казныкы түгел микән? Анысы нәрсәгәдер инде?
Мин шулай каранып торган арада, капкадан, кулына ике китап тотып, унике-унөч яшьләрдәге бер кыз килеп керде. Теге канат белән карлы итекләрен себергәләде дә өйгә кереп китте. Мин дә аның артыннан әкрен генә кердем. Миңа игътибар итүче дә юк, күрмиләр дә бугай. Бер апа теге кыз белән сөйләшә.
– Кайда йөрдең?
– Библиотекага чыгып кайттым, менә китаплар алдым әле.
– Ярар, ашап ал инде, без ашадык.
Мин өй эчен күзәтәм: бу, һичшиксез, ниндидер элеккерәк заман. Зур гына мич бар, аның каршына бер-ике ягарлык утын куелган. Бу бүлмә ниндидер озын пәрдә белән икегә бүленгән. Түшәм яныннан диварның өске өлеше буйлап бордюр кебек итеп шулай ук пәрдә эленгән, әмма ул үзе кыска, үзе киң – бүлмәне дүрт яклап иңләгән, аскы өлеше кыйгачлап бизәкләнгән. Нишләптер, ул күренешләр мине бик дулкынландырды, сокланып күзәттем… Теге кыз мич артына кереп, кулларын юып чыкты да ашарга утырды. Мин икенче бүлмәгә кердем. Бүлмәнең монысы зуррак, почмакта борынгы диярлек телевизор эшләп тора, мин андыйларны интернет-музейда күреп кенә беләм. Телевизорны караучы юк бугай. Чөнки ике хатын-кыз мич янындагы урындыкларга утырганнар да, сөйләшә-сөйләшә, нәрсәдер эшлиләр. Соңыннан белдем: оекбаш бәйлиләр икән. “И-и, балаларга соң, бәйләп кенә өлгерт. Безнең Әлфинурныкылар нишләптер бик тиз туза. Кыз бала инде югыйсә”, – дип сөйләнде берсе. Икенчесе дә аның сүзләрен җөпләп нидер сөйләп калды, мин өстәл янында гәҗит укып утыручы абзый янына килдем. Башымны сузып кына газетасының исемен карап алдым – “Социалистик Татарстан” дип язылган. Андый газета да булган иде микән? Мин хәтерлим: әле мин бәләкәй чакларда, 2075 елларда, Вакыйф бабакай белән Гөлзирә әбекәйләргә “Татарстан яшьләре” дигән газета килә иде, “Казан утлары” дигән журнал. Тагын бер ниндидер кош исеме белән атала торган татарча газета ала иде әле алар. “Карлыгач” түгел бугай инде… Ә-ә, “Акчарлак” иде, аларны Гөлзирә әбекәй яратып укыды. Ә менә бу абзый “Социалистик Татарстан” укый.
Мин бүлмә буйлап йөрим, игътибар итүче юк. Аңладым инде: мине күрмиләр. Диванда 15-16 яшьләрдәге ике кыз серләшеп утыра, аларны да тыңлап аласы иттем.
– Яңа ел да җитә, ике атна гына калды. Быел ёлкага киенәбезме соң?
– Әйдә, принцессалар булып кына киеник. Җайлы бит. Берәр ситсыдан озын итәк тегәрбез дә киярбез, матур итеп бизәнербез, чәчләрне көдрәләтербез. Бигудилар бар. Ой, былтыргы яңа ел каршылаганны хәтерлисеңме? Катып үләрлек иде.
– Әйтмә инде, 31нче декабрьдә 48 градус суык булганые бит. Әтәй шулай диде.
– Илледән арткан булган диләр бит. Суык булса булсыные әле, дөнья бетмәсение. 1980 елда дөнья бетә диюләре дөрес булса…
– Түгел инде, 1982дә диләр, планеталар парады була ди бит…
Мин, көлемсерәп, кызлар яныннан китеп бардым.
Икенче бүлмәгә чыктым. Ашап утырып калган теге кыз инде туйган, аш өстәлен җыештырган да шуның янында ук укып утыра, мөгаен, китапханәдән алып кайткан китабындыр. Өстәл өстендә тагын берничә китап һәм юка дәфтәр ята. Дәфтәр тышындагы язуга күз салдым. “Байсу урта мәктәбенең 5нче класс укучысы Ногманова Әлфинурның татар теле дәфтәре”. Бу кыз да миңа игътибар итмәде, күрмәде, ахрысы… Мин бу бүлмәдәге озын-кыска пәрдәләрне тагын бер мәртәбә күздән кичердем. Шундый җылы, рәхәт иде монда. Әнә диварда күкеле сәгать теле келт-келт йөреп тора. Сәгать янында нәрсә ул, битләре ертып алына торган календарь түгелме соң? Нәрсә язылган анда? “17нче декабрь, 1979 ел, дүшәмбе көн”…
Төхфәт календарьдагы датаны укыды да уянып китте. Әле төн уртасы иде бугай. “Бүген 17нче декабрь иде инде, ничәнче ел соң? 2100 бит, нинди 1979 булсын. Тагын Байсуга бардыммы? Ногманова Әлфинур… Тукта, Вакыйф бабакайның әнисенең – әбинең әбисенең исеме Әлфинур булган бит. Бу шул Әлфинур әбиме? Кичәге төштәге хатынның бәләкәй чагы буламы инде бу?..” Шундый уйлар Төхфәтнең миен бораулады. Аның йокысы туйгандырмы-юкмы, әмма тәмам ачылган иде. Ул әле шактый вакыт боргаланып, уйланып ятты, сәгать биш тулганда торды. Уңга-сулга, алга-артка иелгәләп, зарядка ясагандай итте. Гадәтенчә сенсорга кагылып, Останы чакырды. Роботның “Нәрсә әзерлим?” дигән соравына, нишләптер, “Берни дә әзерләмә!” – дип төксе генә җавап бирде. Аннары, мондый җавапка программаланмаган Оста аңа ниндидер мескен бер халәттә калган кебек тоелды да: “Борай боткасы, сөтсез кофе”, – дип куйды. Көндәгечә, душка кереп китте.